سطح های مختلف دندان

دندان ها دارای قسمت های مختلفی هستند که در این مقاله قصد داریم به بررسی جز به جز آن ها بپردازیم.

سطح پروگزیمال دندان کجاست؟

سطوح مزیال و دیستال در مجموع سطوح پروگزیمال نامیده می‌شوند. به عبارت دیگر، سطح پروگزیمال به معنای سطح مزیال یا دیستال است.

پوسیدگی‌های دندانی از ناحیه پروگزیمال شروع می‌شوند. برای بررسی این سطح و پوسیدگی‌های آن از رادیوگرافی بایت‌وینگ استفاده می‌شود. برای تمیز کردن این ناحیه از پلاک دندانی و جلوگیری از پوسیدگی استفاده از نخ دندان ضروری است. بسته به این که در این ناحیه پاپیلای دندانی حضور دارد یا نه ممکن است به جای نخ دندان از مسواک بین دندان یا حتی مسواک single-tufted برای تمیز کردن این ناحیه استفاده شود.

در پره‌مولرهای فک بالا و دندان‌های قدامی فک پایین در ناحیه پروگزیمال root concavity وجود دارد. root concavity در فک بالا از فک پایین شایع‌تر است که در پروسه بیماری‌های تخریب‌کننده زودتر خودش را نشان می‌دهد. قسمت دیستال ریشه مزیال دندان مولر اول و دوم دارای یک فرورفتگی زیر سطح فورکا(furcation) است که توسط ابوراس و گلیک به عنوان منطقه خطر توصیف شده است. این فرورفتگی منجر به کاهش ضخامت عاج از سطح خارجی کانال‌های ریشه مزیال فک پایین به سطح خارجی ریشه می‌شود.

برای ترمیم ناحیه پروگزیمال قبل از تراش از وج استفاده می‌شود تا دندان کناری آسیب نبیند. بعد از تراش هم از نوار ماتریکس استفاده می‌شود تا تماس خوبی با دندان کناری ایجاد کنیم و شکل دندان را درست‌تر دربیاوریم. اگر نوار ماتریکس به درستی قرار نگیرد باعث ایجاد اورهنگ(overhang) در ناحیه پروگزیمال می‌شود. اورهنگ باعث تحلیل استخوان و لثه می‌شود. همچنین موجب گیر غذایی  و افزایش ریسک پوسیدگی می‌شود. پس اورهنگ یک ترمیم معیوب است و باید تعویض شود.

پروگزیمال دندان چیست؟

به سطح بین دو دندان مجاور پروگزیمال دندان می‌گویند.

سطح فاسیال دندان کجاست؟

به سطحی از دندان که به سمت لب یا مجاور آن است سطح لبیال گفته می‌شود. اصطلاح سطح لبیال معمولاً برای سطوح دندان‌های ثنایا(incisore) و نیش (canine)که درست در مجاورت لب‌ها قرار دارند استفاده می‌شود.

به سطحی از دندان که به سمت مخاط گونه یا در مجاورت آن قرار دارد سطح باکال گفته می‌شود. اصطلاح سطح باکال برای سطوح پرمولرها (premolar)و دندان‌های آسیاب(molar) که بلافاصله در مجاورت گونه قرار دارند، اطلاق می‌شود.

سطوح لبیال و باکال در مجموع به عنوان سطوح فاشیال (صورت) دندان شناخته می‌شوند.

بیشتر بخوانید: باورهای غلط در دندانپزشکی

رنگ سطح فیشیال دندان‌ها از قدام به خلف تیره‌تر می‌شود‌. دندان کانین تیره‌ترین رنگ را در قوس دندانی دارد. در سطح فیشیال دندان‌های قدامی شیارهای تکاملی وجود دارد و در سطح فیشیال دندان‌های خلفی پیت وجود دارد که این پیت مستعد پوسیدگی است.

اگر بیمار مشکل ارتودنسی نداشته باشد و بیمار را به موقعیت مرکزی ببریم سطح فیشیال دندان‌های قدامی پایین با دندان‌های قدامی بالا پوشیده می‌شود.

stainهای دندانی که ناشی از سیگار و چای و قهوه و … است در این سطح دیده می‌شوند که با جرمگیری و بروساژ تمیز می‌شوند.

گاهی بر اثر ازدیاد فلوراید در آب آشامیدنی، خمیر دندان و… لکه‌های سفید یا قهوه‌ای ایجاد می‌شود که به آن فلوئوروزیس گفته می‌شود که در تشخیص افتراقی با پوسیدگی قرار می‌گیرند.

سطح فیشیال دندان‌های قدامی بالا دارای نسبت طلایی هستند؛ به این معنی که نباید عرض و طول یکسانی داشته باشند و باید طول آن کمی بیشتر از عرض باشد. به عنوان مثال این نسبت در دندان سانترال بالا ۰.۸ است.

سطح فیشیال مولرهای بالا چون در مجاورت مجرای استنسون (مجرای غده پاروتید) است بیشتر مستعد تجمع جرم و پلاک هستند.

گاهی به دلیل مسائل زیبایی یا به دلیل گذاشتن پست و کور و متعاقب آن کراون، نیاز به جراحی افزایش طول تاج (crown lengthening) هست که طول سطح فیشیال را افزایش می‌دهد و موجب زیبایی بیشتر و دیده نشدن لبه کراون می‌شود.

مطالعه بیشتر: فرق روت کانال با عصب کشی

سطح پالاتال دندان کجاست؟

سطحی که به سمت کام یا مجاور آن است، سطح کام یا پالاتال است. اصطلاح سطح پالاتال برای سطوح دندان‌های فک بالا (اعم از دندان‌های قدامی و خلفی) که به سمت کام یا مجاور آن قرار دارند استفاده می‌شود.

گاهی اوقات در سطح پالاتال دندان لترال بالا یک کاسپ اضافه وجود دارد که به آن تالون(Talon) گفته می‌شود. چون از نمای بالا به دندان لترال با تالون کاسپ نگاه کنیم به شکل حرف انگلیسی T دیده می‌شود.

برای درمان ریشه دندان‌های قدامی بالا و تهیه حفره دسترسی از سطح پالاتال شروع می‌کنیم و در واقع حفره دسترسی از این سطح تهیه می‌شود. حفره دسترسی دندان سانترال و لترال گرد و دندان کانین بیضی شکل است.

تزریق بی‌حسی در ناحیه پالاتال تزریقی دردناک است.

بیشتر بخوانید: چگونه دندان را سفید کنیم

باکال دندان چیست؟

سطحی از دندان که به سمت خارج دهان و گونه می‌باشد. در واقع گونه‌ها بر روی سطح باکال دندان‌ها قرار گرفته‌اند. نام دیگر سطح باکال، سطح لبیال (Labial) است.

از واژه سطح باکال، برای دندان های خلفی و از واژه سطح لبیال، برای دندان‌های قدامی استفاده می‌شود.

به نقل از سایت نیاز کلینیک می توان گفت:

سطح مزیال (Mesial)
هر دندان در دهان، توسط سطوح جانبی خود، با دندان های دو طرفش در تماس است. سطح مزیال، سطح جانبی از دندان است که به سمت میدلاین نزدیک بوده و یا به عبارت دیگر به سمت جلو دهان قرار گرفته است.

سطح دیستال (Distal)
سطح دیستال، سطح جانبی از دندان است که از میدلاین دورتر بوده و به سمت عقب دهان می باشد.

سطح باکال (Buccal)
سطحی از دندان که به سمت خارج دهان و گونه می باشد. در واقع گونه ها بر روی سطح باکال دندان ها قرار گرفته اند. نام دیگر سطح باکال، سطح لبیال (Labial) است.
از واژه سطح باکال، برای دندان های خلفی و از واژه سطح لبیال، برای دندان های قدامی استفاده می شود.

سطح لینگوال (Lingual)
سطح لینگوال، به سمت زبان و داخل دهان می باشد.

سطح اکلوزال (Occlusal)
سطح اکلوزال همان سطحی از دندان ها است که با آن غذا را می جویم. زمانی که دندان های فک بالا و پایین را روی هم می گذارید، در واقع سطح اکلوزال دندان های بالا و پایین برروی یکدیگر قرار می گیرند.

بیشتر بخوانید : سیاه شدن دندان

امبراژور دندان چیست؟

به فضاي مثلثي بين دندان‌ها امبراژور گفته مي‌شود. عمق اين فضا بين دندان‌هاي جلو کمتر و دندان‌هاي عقبي بيشتر است. آقايان نسبت به خانم ها امبراژور کم عمق‌تري دارند.

دندانها در تمام طولشان ، از جایی که لثه تمام میشود تا لبه‌ی اینسایزال ، با هم تماس ندارند بلکه در بخش کوچکی با هم در تماس هستند.

بیشتر بخوانید: ونیر دندانی چیست؟

در مورد امبراژورهای جینجیوال ، از نظر زیبایی وجود اینتردنتال پاپیلای نرمال بین دندانها خیلی مهم است؛ یعنی زمانی زیبا است که این امبراژور توسط پاپیلای بین دندانی پوشیده شده باشد.

گاهی اوقات بخاطر تحلیل لثه‌ای که اتفاق می‌افتد ، لثه بالاتر می‌رود و black triangle یا dark triangle ایجاد می‌شود که ناخوشایند است گاهی اوقات این مشکل بر اثر ارتودنسی ایجاد می‌شود. زمانی که دندانها crowding داشته باشند و روی هم باشند(مخصوصا کرودینگ‌های شَدید که لبه‌ی دندان‌ها کاملا با هم overlap دارند) در اینجا لثه‌ی بین دندانی به خوبی فرم نمی‌گیرد وقتی که دندان‌ها با ارتودنسی مرتب می‌شوند ، جای خالی لثه‌ای که فرم نگرفته به صورت مثلث سیاه خود را نشان می‌دهد.

کاسپ دندان چیست؟

کاسپ به برآمدگی‌های مخروطی شکل نوک تیزی گفته می‌شود که بر روی سطح اکلوزال دندان‌ها وجود دارد. وجود کاسپ‌های بزرگ بر روی دندان‌های پرمولر و مولر، مهم‌ترین تفاوت این دندان‌ها با دندان‌های دیگر است. بر روی هر کدام از دندان‌های پرمولر دو کاسپ وجود دارد. بر روی هر کدام از دندان‌های مولر یا آسیاب، چهار کاسپ یا بیشتر وجود دارد.

دندان‌های پره‌مولر دو تا کاسپ و دندان‌های مولر ۴ تا کاسپ دارند.

کاسپ دندان‌های خلفی به دو دسته‌ی فانکشنالfunctional) ) و نان‌فانکشنال( non-functional) تقسیم می‌شود. کاسپ‌های فانکشنال کاسپ‌هایی هستند که در جویدن دخالت می‌کنند و کاسپ‌های نان‌فانکشنال کاسپ‌هایی هستند که در جویدن نقشی ندارند.

کاسپ‌های باکال دندان‌های مندیبل و کاسپ‌های پالاتال دندان‌های ماگزیلا کاسپ‌های فانکشنال هستند.

کاسپ‌های لینگوال دندان‌های مندیبل و کاسپ‌های باکال دندان‌های ماگزیلا کاسپ‌های نان‌فانکشنال هستند.

بیشتر بخوانید: با جدیدترین نوآوری‌ها در دندانپزشکی آشنا شوید

مزیال و دیستال دندان چیست؟

هر دندان در دهان، توسط سطوح جانبی خود، با دندان های دو طرفش در تماس است. سطح مزیال، سطح جانبی از دندان است که به سمت میدلاین نزدیک بوده و یا به عبارت دیگر به سمت جلو دهان قرار گرفته است. تنها دندان‌هایی که سطح مزیالی خود را به اشتراک می‌گذارند، دندان‌های ثنایای مرکزی فک بالا و فک پایین هستند.

سطح دیستال، سطح جانبی از دندان است که از میدلاین دورتر بوده و به سمت عقب دهان می باشد.

ریج دندان چیست؟

نواحی کشیده، کم عرض و نسبتاً برجسته ای بر روی سطح اکلوزال هستند که دارای سه نوع متفاوت هستند:

• مارجینال ریج‌ها (Marginal Ridges)مارجینال ریج‌ها بلندترین نواحی سطح اکلوزال در ناحیه مرزی تماس دندان، با دندان مجاور هستند. هر دندان دارای دو مارجینال ریج است، یکی در سمت مزیال و دیگری در سمت دیستال.
• ابلیک ریج‌ها (Oblique Ridges) ابلیک ریج‌ها را بر روی تمامی دندان‌های مولر (دندان‌های آسیای بزرگMolar) و همچنین بر روی برخی از دندان‌های پره‌مولر (آسیاهای کوچک  Premolar) دیده می‌شوند. این ریج‌ها تقریباً نسبت به شیار مرکزی دندان، زاویه۴۵ درجه پیدا می‌کنند.
• ریج‌های ترانسورس (Transverse Ridges)

کشیدن دندان در سه ماهه سوم دوران بارداری را به نقل از بابکان بخوانید:

در سه ماه سوم در صورت ضرورت امکان کشیدن دندان عقل وجود دارد اما متخصصین توصیه می کنند انجام درمان به بعد از زایمان موکول شود تا اگر با شرایط درد و خونریزی بالا همراه بود برای مادر و جنین مشکلی ایجاد نشود در ابن دوره، جنین رشد قابل ملاحظه ای را تجربه می کند و وزن مادر نیز افزایش می یابد. این افزایش وزن و سایز ممکن است باعث شود نشستن بر روی صندلی دندانپزشکی برای ساعت های طولانی دشوار شود. در این دوره خونریزی لثه (چرا لثه خونریزی می کند؟) هنگام مسواک زدن نیز رخ می دهد.

سینگلوم دندان چیست؟

برجستگی بزرگ و مشخص مینایی که در سطح لینگوال دندان‌های قدامی فک بالا و پایین که سطح مزیال را به دیستال متصل می‌نماید. در دندانپزشکی، سینگولوم (به لاتین کمربند) به یک ویژگی آناتومیکی دندان اشاره دارد. سینگلوم به بخشی از دندان ها اشاره دارد که یک برآمدگی محدب در یک سوم گردنی تاج آناتومیک ایجاد می‌کند. این نشان دهنده لوب رشدی زبانی یا کامی این دندان‌ها است.

نتیجه گیری

در این مقاله از مگدانت شما با بخش ها و سطح های مختلف دندان آشنا شدید و متوجه شدید که هر یک از این بخش ها چه کاری انجام می دهند. همچنین سعی شد که با توجه به هر بخش تصاویر مرتبط به آن ها را قرار دهیم. شما می توانید برای مطالعه مقالات بیشتر و همچنین خرید تجهیزات دندانپزشکی از سایت دندانت دیدن نمایید.