سرطان دهان چیست؟ علائم آن را بشناسید

سرطان به معنی رشد خارج از کنترل سلول‌های یک بافت و تهاجم آن‌ها به سلول‌های مجاور است. سرطان دهان که به‌عنوان سرطان حفره دهان نیز شناخته می‌شود، در بیشتر موارد لب‌ها، زبان و کف دهان را درگیر می‌کند. اگرچه در برخی موارد سرطان دهان ممکن است از گونه‌ها، لثه‌ها، سقف دهان (کام)، لوزه‌ها و غدد بزاقی آغاز شود. حتی در مواردی مشاهده شده که قسمت‌های انتهایی حلق و حنجره نیز دچار سرطان دهان شده‌اند، در این موارد بیشتر از اصطلاح سرطان اوروفارنکس به‌جای سرطان دهان استفاده می‌شود.

سرطان‌های حفره دهان به‌طورکلی در رده سرطان‌های سر و گردن طبقه‌بندی می‌شوند. از نظر تعداد مبتلایان، سرطان دهان در رتبه ششم جهان قرار دارد. بیشتر مبتلایان مردان بالای ۵۵ سال هستند، اما در حال حاضر برخی از جوانان نیز به دلیل استعمال تنباکوی جویدنی (ناس) در معرض ابتلا به این بیماری قرار دارند. سرطان دهان در صورت متاستاز به‌سرعت در بدن پخش می‌شود، بنابراین لازم است همه افراد در مورد نشانه‌های این سرطان آگاهی‌های لازم را داشته باشند. شما میتوانید برای معرفي و خريد ابزار لابراتواري از سایت دندانت بازدید کنید.

علائم سرطان دهان

• زخم‌های دهانی دردناک که در عرض چند هفته بهبود نمی‌یابند.
• توده‌های غیر قابل توضیح و همیشگی در دهان یا حلق که از بین نمی‌روند.
• لق شدن بدون دلیل دندان‌ها یا ساکت‌هایی که پس از کشیدن دندان بهبود نمی‌یابند.
• بی‌حسی غیر قابل توضیح، مداوم یا احساس عجیب و غریب در لب یا زبان
• گاهی اوقات، لکه‌های سفید یا قرمز روی دیواره دهان یا زبان می‌توانند علائم اولیه سرطان باشند، بنابراین باید بررسی شوند.
• تغییرات در گفتار، مانند نوک زبانی سخن‌گفتن
• وجود توده‌های قابل لمس در ناحیه گردن
• بلع دشوار یا دردناک
• کاهش وزن غیر قابل توضیح در مدت‌زمان کوتاه
• بوی بد و همیشگی دهان
• فلج، بی حسی یا تغییر کارکرد زبان
• سابقه ابتلا به ویروس HPV
• وجود مشکل در حرکت‌دادن فک

اگر این علائم در عرض ۳ هفته بهبود نیافتند، به‌ویژه اگر مشروبات الکلی یا سیگار می‌کشید، به پزشک عمومی یا دندانپزشک مراجعه کنید.

بیشتر بخوانید: درد پانسمان دندان

علت بروز سرطان دهان چیست؟

همان‌طور که گفته شد سرطان دهان و حلق در مردان بیشتر از زنان است. از هر ۷۵ مرد، ۱ نفر و از هر ۱۵۰ زن، ۱ نفر در مرحله‌ای از زندگی خود به سرطان دهان مبتلا می‌شوند؛ بنابراین جنسیت فاکتور تأثیرگذاری در ابتلا به سرطان دهان است. ضمناً مصرف سیگار، الکل و سایر دخانیات امکان ابتلا به این سرطان را به میزان شش برابر افزایش می‌دهد. لازم به ذکر است که فرآورده‌های حاوی تنباکو (چه دخانی، چه جویدنی) امکان ابتلا به سرطان‌های حفره دهان را پنجاه برابر بیشتر می‌کنند.

از دیگر عوامل مهم در ابتلا به سرطان دهان، آلوده شدن فرد به ویروس HPV یا ویروس پاپیلومای انسانی است. حدود ۷۰ درصد از سرطان‌های اوروفارنکس با ویروس HPV مرتبط هستند. این ویروس در بیشتر افراد مشکلی ایجاد نمی‌کند اما ممکن است در برخی افراد موجب سرطانی شدن سلول‌ها شود. بیشتر افرادی که رابطه جنسی دهانی دارند در معرض ابتلا به سرطان دهان ناشی از HPV هستند. این نوع سرطان‌ها پاسخ به درمان کمتری دارند.

داشتن سابقه خانوادگی ابتلا به سرطان‌های حلق و دهان نیز فاکتور بسیار مهمی در این زمینه به‌حساب می‌آید. برخی از توالی‌های ژنتیکی استعداد بیشتری را نسبت به سرطانی شدن نشان می‌دهند، در صورت به ارث رسیدن این توالی‌ها افراد بیشتر در معرض خطر سرطان هستند. این افراد باید سبک زندگی سالم‌تری را به‌منظور پیشگیری از سرطان اتخاذ نمایند.

در ادامه به برخی دیگر از علل سرطان‌های حفره دهان اشاره می‌کنیم:

• ابتلا به ویروس اپشتین بار (EBV)
• بهداشت ضعیف دهان و دندان
• ابتلا به بیماری‌های لثه
• قرارگرفتن در معرض نور مستقیم خورشید به مدت زیاد
• جویدن دانه‌های درخت نخل آرکا

بیشتر بخوانید: نحوه تزریق آمپول بی حسی دندان

تشخیص سرطان دهان

در نزدیکی دهان و در اطراف گردن سیستم لنفاوی انسان تراکم بالایی دارد. به همین دلیل عوامل سرطان‌زا می‌توانند به‌راحتی به سایر نقاط بدن مهاجرت کرده و متاستاز دهند. به همین علت تشخیص زودهنگام سرطان‌های حفره دهان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار هستند.

علائم سرطان دهان در بیشتر موارد ابتدا توسط دندانپزشک تشخیص داده می‌شود. پزشک یا دندانپزشک در صورت دیدن علائم مشکوک دهان، گلو، زبان، گونه‌ها، گوش‌ها و چشمان شما را معاینه می‌کند. همچنین ممکن است برای آزمایش‌های اضافی به متخصص ارجاع داده شوید. از جمله مهم‌ترین آزمایش‌های تشخیص سرطان دهان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• آندوسکوپی: در آندوسکوپی، از یک لوله انعطاف‌پذیر (اندوسکوپ) برای بررسی بینی، سینوس‌ها، حنجره و حلق (گلو) استفاده می‌شود.
• بیوپسی: بیوپسی به معنی برداشتن مقدار کمی از بافت شبه سرطانی است. این بافت به آزمایشگاه پاتولوژی فرستاده می‌شود و در صورت رؤیت سلول‌های سرطانی اقدامات بعدی درمان صورت می‌گیرد.
• تصویربرداری با اشعه X: با گرفتن تصویر اشعه ایکس از سر و گردن می‌توان مشاهده کرد که آیا سلول‌های سرطانی در فک، ریه یا قفسه سینه وجود دارند یا خیر.
• تصویربرداری‌های دقیق‌تر: اسکن PET، CT اسکن و MRI برای تعیین محل تومور و میزان گسترش سلول‌های سرطانی کاربرد دارند.

پس از تشخیص نهایی، در صورت قطعی شدن ابتلا به سرطان دهان، پروسه درمانی برای بیمار آغاز می‌شود. این پروسه باتوجه‌به میزان پیشرفت سرطان و نوع تومورها متفاوت است. مهم‌ترین اصل تأثیرگذار بر موفقیت درمان، میزان همکاری بیمار با پزشک است. همچنین تشخیص زودهنگام سرطان می‌تواند بسیار نجات‌بخش باشد. متأسفانه نرخ بقا برای افرادی که حدود ۸۰ درصد علائم سرطان در آن‌ها نمایان شده باشد، حدود یک سال است.

انواع سرطان دهان

سرطان دهان را می‌توان بر اساس نوع سلولی که سرطانی می‌شود، طبقه‌بندی نمود. کارسینوم سلول سنگ‌فرشی شایع‌ترین نوع سرطان دهان است که از هر ۱۰ مورد ۹ مورد را شامل می‌شود. سلول‌های سنگ‌فرشی در بسیاری از نواحی بدن از جمله داخل دهان و پوست یافت می‌شوند.

انواع کمتر شایع سرطان دهان عبارت‌اند از:

آدنوکارسینوم: سرطان‌هایی هستند که در داخل غدد بزاقی ایجاد می‌شوند.

• سارکوم: این سرطان‌ها بیشتر از ناهنجاری سلول‌های استخوان، غضروف، ماهیچه یا سایر بافت‌ها به وجود می‌آیند.

• ملانوم بدخیم دهان: این نوع سرطان در سلول‌هایی که رنگ‌دانه تولید می‌کنند (ملانوسیت‌ها) دیده می‌شود. ملانوم‌های بدخیم به‌صورت تورم‌های بسیار تیره و خالدار ظاهر می‌شوند که اغلب خونریزی دارند.

• لنفوم: این نوع سرطان سلول‌های بافت لنفاوی را درگیر می‌کند، اما می‌توانند در دهان نیز رشد کنند.

درمان سرطان دهان چگونه انجام می‌شود؟

همان گونه که گفته شد درمان سرطان دهان به نوع سرطان، محل قرارگیری تومور و میزان گسترش آن بستگی دارد. به همین منظور مراحل زیر در روند درمان انجام می‌شود:

• تعیین مرحله سرطان: آزمایش‌هایی مانند CT اسکن و MRI به تعیین میزان گسترش سرطان کمک می‌کنند. تعیین مرحله به پزشک کمک می‌کند تا بهترین گزینه‌های درمانی را برای شما انتخاب نماید.
• جراحی: یک درمان رایج برای سرطان‌های دهان به‌ویژه در مراحل اولیه، جراحی برای برداشتن تومور است، وسعت جراحی ممکن است به‌اندازه تومور و میزان گسترش سرطان بستگی داشته باشد. بافت اطراف و غدد لنفاوی نیز ممکن است برداشته شوند.

در برخی از افراد مبتلا به سرطان دهان یا اوروفارنکس ممکن است غدد لنفاوی گردنی، در همان سمتی از بدن که تومور وجود دارد، برداشته شوند. این کار به‌منظور اطمینان از ریشه‌کن شدن بافت سرطانی انجام می‌شود.

• رادیوتراپی: پرتودرمانی (همچنین به‌عنوان رادیوتراپی نیز شناخته می‌شود) می‌تواند به‌تنهایی برای درمان برخی از سرطان‌های کوچک دهان استفاده شود. رادیوتراپی همچنین می‌تواند همراه با شیمی‌درمانی برای سرطان‌های پیشرفته‌تر استفاده شود. همچنین پزشک ممکن است پس از جراحی پرتودرمانی را نیز توصیه کند.
• شیمی‌درمانی: در شیمی‌درمانی از داروها برای ازبین‌بردن یا کوچک کردن تومورها استفاده می‌کنند. می‌توان شیمی‌درمانی را به‌تنهایی یا با پرتودرمانی استفاده کرد. ممکن است برای کوچک کردن تومور قبل از جراحی بیمار شیمی‌درمانی شود. همچنین در صورت عود مجدد بافت سرطانی از شیمی‌درمانی استفاده خواهد شد.

علاوه بر تلاش برای درمان سرطان دهان، تیم درمان بر حفظ عملکردهای مهم دهان مانند تنفس، صحبت‌کردن و خوردن نیز تاکید دارد. حفظ ظاهر دهان نیز از اولویت بالایی برخوردار خواهد بود.

برای مطالعه بیشتر: شایع ترین مشکلات دندان نوجوانان

چه افرادی در پروسه درمان سرطان دهان دخالت دارند؟

باتوجه‌به نوع درمان، تیم درمانی ممکن است متشکل از تعدادی متخصص سلامت در حوزه‌های مختلف باشد، این افراد عبارت‌اند از:

پزشک عمومی: از سلامت عمومی بیمار مراقبت می‌کند و با متخصصان هماهنگی‌های لازم را به عمل می‌آورد. پزشک عمومی معمولاً فقط در مرحله تشخیص سرطان دخالت دارد.

متخصص گوش، حلق و بینی (ENT) : اختلالات گوش، حلق و بینی بیمار را بررسی می‌کند.

جراح سر و گردن: سرطان‌های سر و گردن را تشخیص داده و درمان می‌کند. در صورت وجود توده‌های گردنی جراح آن را خارج می‌کند.

جراح دهان: اختلالات دهان، صورت و فک را درمان می‌کند.

دندانپزشک: دهان و دندان بیمار را ارزیابی و درمان می‌کند. در صورت رؤیت توده مشکوک به سرطان در دهان، فرد را به انکولوژیست ارجاع می‌دهد.

انکولوژیست پرتو: درمان‌های پرتودرمانی را تجویز و هماهنگ می‌کند.

انکولوژیست پزشکی: دوره شیمی‌درمانی را برای بیمار تجویز و هماهنگ می‌کند.

پرستاران بخش سرطان: در پروسه درمان کمک می‌کنند، همچنین اطلاعات و پشتیبانی لازم را در طول مدت درمان به پزشک ارائه می‌دهند.

متخصص تغذیه: برنامه غذایی مناسبی را در دوران درمان و بهبودی برای بیمار تجویز می‌کنند.

گفتار درمانگر: به مشکلات بلع و ارتباط در طول و بعد از درمان کمک می‌کند. انجام جراحی در ناحیه دهان و زبان می‌تواند فرد را از نظر تکلم دچار مشکل کند، به همین دلیل حضور گفتار درمانگر لازم است.

سایر شاغلین در حوزه درمان: مانند مددکاران اجتماعی، داروسازان و مشاوران.

پیشگیری از سرطان دهان

حدود ۶۰ درصد از سرطان‌های دهان با سیگارکشیدن در ارتباط است. همچنین مصرف بی‌رویه الکل با ۳۱ درصد از سرطان‌های حفره دهان ارتباط دارد؛ بنابراین ترک سیگار و تعدیل مصرف الکل به میزان قابل‌توجهی خطر ابتلا به سرطان‌های داخل دهان را کاهش می‌دهد.

سرطان لب (بخش‌های خارجی دهان) معمولاً با قرارگرفتن در معرض اشعه ماوراء بنفش مرتبط است، بنابراین محافظت از خود در برابر نور خورشید نیز می‌تواند بسیار کمک‌کننده باشد.

همچنین داشتن یک رژیم غذایی سالم و متعادل که شامل سبزیجات تازه (به‌ویژه گوجه‌فرنگی)، مرکبات، روغن زیتون و ماهی باشد نیز به جلوگیری از وقوع انواع سرطان‌ها کمک زیادی می‌کند.

لازم به ذکر است امروزه به دلیل رواج بیشتر روابط جنسی پرخطر (مانند روابط دهانی) و همچنین مصرف تنباکوهای جویدنی (مانند ناس) به‌ویژه در میان جوانان، سن سرطان دهان در برخی مبتلایان پایین آمده است؛ بنابراین یکی از راه‌های مؤثر در پیشگیری از سرطان دهان می‌تواند برگزیدن یک سبک زندگی سالم و برقراری روابط جنسی امن باشد.

همچنین مهم است که همه افراد معاینات منظم دندانپزشکی داشته باشند. چراکه دندانپزشک اغلب می‌تواند مراحل اولیه سرطان دهان را تشخیص دهد.

برفک دهان در کودکان و نوزادان را به نقل از پذیرش 24 بخوانید:

برفک دهان یک بیماری قارچی است که در داخل و اطراف دهان کودکان و نوزادان ایجاد می‌شود. تمامی نوزادان در سال اول زندگیشان دچار این نوع بیماری‌های دهانی می‌شوند پس لازم نیست خیلی نگران باشید.

جمع بندی و کلام آخر 

برای خواندن و مطالعه بیشتر مقالات می توانید به بخش مگدانت مراجعه کنید و در صورتی که قصد خرید تجهیزات دندانپزشکی را دارید می توانید از سایت دندانت دیدن کنید.