ترس کودکان از تجهیزات دندانپزشکی

آیا می دانستید نزدیک به 20 درصد از کودکان خردسال و حتی کودکانی که به مدرسه می‌روند از دندانپزشکی می‌ترسند؟ به عبارتی از هر پنج کودک، یک کودک حتی با تصور مواجه با دندانپزشک و نشستن روی یونیت دندانپزشکی، مضطرب می‌شود. از نظر علمی اضطراب، واکنش فیزیکی و عاطفی بدن انسان در مواجهه با موقعیتی است که مغز آن را خطرناک تصور می‌کند حتی اگر اصلاً خطرناک نباشد.

در این هنگام لازم است والدین هم نسبت به سلامت کودک خود حساس باشند و هم با تدابیری خاص ترس کودک را کاهش و از بین ببرند. در راهنمای زیر برنامه‌ای برای کاهش ترس کودک از تجهیزات دندانپزشکی و به طور کلی دندانپزشکی ارائه داده‌ایم. اگر دنبال راه‌حلی برای آرامش کودک خود هنگام ویزیت دندانپزشک و معاینات منظم دندانپزشکی هستید مطلب زیر را از دست ندهید.

چرا کودک از دندانپزشکی می ترسد

بسیاری از کودکانِ سن مدرسه به دلیل تجربه ناخوشایندی که از مطب‌های دندانپزشکی دارند، اضطراب دندانپزشکی را تجربه می‌کنند، اما بسیاری از خردسالان هم بدون دلیل مشخصی این ترس و اضطراب را دارند. در واقع خردسالان هنوز در مورد جهان و نحوه کارکرد آن می‌آموزند و بسیاری از مسائل برای آن‌ها ناشناخته است

بسیاری از مسائل برای کودکان فقط به این دلیل که بچه‌ها در سنین پایین نمی‌توانند همه چیز را درک کنند، ترسناک و دلهره‌آور هستند. ممکن است یک کودک تا به حال به مطب دندانپزشکی نرفته باشد اما اگر در مهد یا مدرسه از دوستان خود داستان‌های ترسناکی در این زمینه شنیده باشد احتمال دارد از مراجعه به دندانپزشک ترس داشته باشد.

اولین قدم برای مدیریت اضطراب در کودکان، شناسایی دلیل ترس آنها از دندانپزشک است. گاهی اوقات هیچ دلیل خاصی برای ترس کودک وجود ندارد. در زیر به بیش‌تر مواردی که باعث ترس کودک از دندانپزشکی می‌شود اشاره کرده‌ایم:

1. انسداد تنفس

گاه در هنگام معاینات دندانپزشکی و باز کردن دهان، تنفس کودک دچار مشکل می‌شود. این وضعیت به خصوص در کودکانی که از راه دهان تنفس می‌کنند بسیار ترسناک و دلهره‌آور است چرا که می‌تواند تنفس معمولی را دشوار کند.

گاهی نیز گاز استریل و سایر ابزار دندانپزشکی که به مدت طولانی در دهان کودک قرار می‌گیرد تنفس را مشکل می‌کند. تمامی این موارد به خودی خود باعث ترس کودک از مراجعه به مطب دندانپزشکی می‌شوند.

2. حس ضعیف بودن

دراز کشیدن روی صندلی دندانپزشکی با تصور اینکه دستان دندانپزشک به طور دائم در دهان شما باشد باعث ترس کودک می‌شود. در این حین کودک احساس می‌کند که روی اتفاقات بد کنترلی ندارد و اگر صدمه‌ای دید و یا راه تنفسش مسدود شد نمی‌تواند از خود مراقب کند. در این حین همکاری دندانپزشک برای ایجاد احساس آرامش در کودک موثر است. اینکه دندانپزشک راهکارهایی به کودک ارائه دهد و به او این اطمینان خاطر را بدهد که همه چیز تحت کنترل است و اتفاق بدی نمی‌افتد اغلب کمک کننده است.

3. درد

گاهی اوقات کودک به واسطه اینکه در مراجعات قبلی دندانپزشکی، درد را تجربه کرده است از مراجعه مجدد به دندانپزشکی هراس دارد. در این زمان باز هم کمک دندانپزشک و استفاده از مواد بی حسی موثر و حتی استفاده از قرص‌های آرام بخش با نظر دندانپزشک کمک کننده است.

4. ترس بدون دلیل

گاهی اوقات کودک بدون دلیل از دندانپزشکی می‌ترسد. جالب است بدانید که کودکان از موارد ناشناخته می‌ترسند و اگر بار اول باشد که به دندانپزشکی مراجعه می‌کنند به دلیل اینکه تصوری از دندانپزشکی ندارند دچار ترس و دلهره می‌شوند به عبارت ساده‌تر نمی‌دانند چه چیزی در انتظار آنهاست که همین باعث ترس آن‌ها می‌شود.

گاهی اوقات کودکان از اطرافیان و یا کودکان دیگر داستان‌ها و یا تجربیات دردناک درباره درمان‌های دندانپزشکی شنیده‌اند و یا شاید به صدای تجهیزات دندانپزشکی و بوهای ناشی از مواد استفاده شده در فرآیند درمان احساس بدی دارند که در این صورت با کمک دندانپزشک می‌توان ترس بچه از تجهیزات دندانپزشکی را کاهش داد.

به طور کلی می‌توان گفت که ترس از ناشناخته‌ها یکی از دلایل اضطراب و ترس کودک از وسایل دندانپزشکی

 و درمان‌های دندانی است.

ترس کودکان از امپول دندانپزشکی

بسیاری از بزرگسالان و بیشتر کودکان فوبیای وحشتناکی از آمپول دندانپزشکی دارند. در واقع به دلیل ترس از سوزن و درد ناشی از آن بسیاری از کودکان از مراجعه به دندانپزشکی اجتناب می‌کنند و در نتیجه به سلامت دهان و دندان آنها آسیب بیشتری وارد می‌شود. برای کاهش درد تزریق توصیه می‌شود دنداپزشکان حوزه اطفال این تزریق را به آرامی انجام داده و حتی از ژل‌های بی‌حسی طعم‌دار در ناحیه تزریق استفاده کنند. حتی گاهی اوقات برای کاهش ترس و اضطراب کودک لازم است از او بخواهیم چشمان خود حین تزریق ماده بی‌حسی با آمپول دندانپزشکی ببندد. همچنین دندانپزشکان به دلیل ترس کودکان از آمپول، معمولا از ژل بی حسی دندان کودک استفاده می کنند.

از بین بردن ترس کودک از دندانپزشکی

اگر اضطراب و ترس کودک از تجهیزات دندانپزشکی درمان نشود چه اتفاقی می‌افتد؟ شرایطی را تصور کنید که کودک شما به درمان‌های دندانپزشکی احتیاج دارد و به دلیل ترس، از همراهی با شما برای مراجعه به دندانپزشکی خودداری می‌کند. حتما می‌دانید که در صورت عدم درمان هر گونه پوسیدگی، مشکلات دندان‌ها بیش‌تر می‌شود و حتی ممکن است کار به کشیدن دندان برسد. در این هنگام لازم است با به کارگیری تدابیر خاص اضطراب کودک خود را کاهش داده و یا از بین ببرید. چرا که با بزرگ شدن کودکان و ادامه دار شدن ترس آن‌ها مشکلات بیش‌تری برای کودک ایجاد می‌شود. برای مثالمحققان دریافته‌اند که دانش‌آموزانی که مشکلات دندانی بیشتری دارند  نسبت به همسالان خود بیشتر در مدرسه غیبت می‌کنند.

پس بهتر است والدین و دندانپزشکان برای غلبه به ترس کودک از وسایل دندانپزشکی با هم همکاری کنند تا این ترس و اضطراب بهانه و رویه‌ای برای اجتناب از درمان و معاینات منظم دندانپزشکی نشود.

به نظر شما چه برنامه یا راهکاری به کاهش این اضطراب کمک می‌کند؟ آیا اینکه به اجبار کودک خود را به دندانپزشکی ببرید و یا جملاتی مانند «اتفاق بدی نمی‌افتد» و یا «نترس» را به‌کار ببرید و یا حتی وعده خرید اسباب‌بازی یا خوراکی مورد علاقه‌شان را به آن‌ها بدهید، این ترس کم‌تر می‌شود؟ به طور قطع پاسخ منفی است و این راهکارها به اندازه کافی موثر نیستند. توصیه می‌کنیم برای به دست آوردن نتیجه مطلوب در این زمینه رویکردهای زیر را به کار ببرید.

1. برای معاینات منظم دندانپزشکی برنامه‌ریزی کنید

کودکانی که مستعد اضطراب از مطب‌ها و کلینیک‌های دندانپزشکی هستند باید به طور مرتب به دندانپزشک مراجعه کنند تا این رویه عادی شود و کودک بتواند به ترس خود غلبه کند. نیازی نیست که در این زمینه اغراق کنید، مراجعه هر شش ماه یکبار کافی است. فقط لازم است که این برنامه منظم باشد. این نظم به کودک اجازه می‌دهد تا با دندانپزشک، پرسنل مطب و فضای مطب آشنا شود. عادی شدن محیط مطب و آشنا شدن کودک با این محیط باعث ایجاد احساس امنیت و آرامش در مراجعات بعدی می‌شود.

طبق توصیه انجمن دندانپزشکی آمریکا بهتر است والدین اولین ویزیت کودک را از زمان رویش اولین دندان تا یک‌سالگی انجام دهند. اولین ویزیت‌ها به دید کلی دندانپزشک نسب به سلامت دهان و دندان کودک کمک شایانی می‌کند و باعث می‌شود که دندانپزشک بتواند هر گونه مشکلات دهان و دندان را قبل از جدی شدن، بهتر و دقیق‌تر تشخیص دهد. همچنین شروع زودهنگام ویزیت‌های منظم دندانپزشکی به کودک می‌آموزد که مراجعه به مطب‌ دندانپزشکی بخشی منظم از زندگی اوست. با «روتین کردن» مراجعه به دندانپزشکی، ترس کودک از تجهیزات دندانپزشکی کمتر شده و در نتیجه کودک کمتر احساس ترس و نگرانی خواهد داشت.

• دندانپزشک مناسب را انتخاب کنید

انتخاب دندانپزشک مناسب برای خردسالان اهمیت زیادی دارد. شاید به دلیل همین اهمیت باشد که شاخه‌ای متفاوت به نام دندانپزشکی اطفال ایجاد شده است چرا که کار کردن و ارتباط برقرار کردن با اطفال و خردسالان کار هر کسی نیست و دندانپزشک باید واقعا کودکان را دوست داشته باشد و نحوه ارتباط موثر با آن‌ها را بداند.

نکته دیگر به مهارت دندانپزشک برمی‌گردد. مهربان بودن دندانپزشک با کودک کافی نیست، دندانپزشک اطفال باید به اندازه‌ای مهارت داشته باشد که با کم دردترین روش‌های ممکن دندان‌های کودک شما را ترمیم کند و تجربه‌ای از درمان دردناک در ذهن کودک ثبت نکند.

همچنین محیط مطب و دکوراسیون و رنگ آمیزی عناصر مطب از دیگر موارد مهم در حفظ آرامش کودکان است. قبل از ویزیت با دندانپزشک به محوطه و اتاق انتظار مطب دقت کنید، آیا مطب پرسروصداست؟ آیا کودکان می تواند فرآیند درمان سایر بیماران را ببیند و یا صدای تجهیزات و ابزارآلات دندانپزشکی را بشنود؟ آیا دیوارهای مطب با رنگ‌های ملایم و آرامش‌بخش رنگ آمیزی شده است و...

ممکن است موارد بالا بی‌اهمیت به نظر برسند اما توجه به تمامی نکات فوق در حفظ آرامش هر چه بیش‌تر کودک شما نقش بسیار اساسی خواهد داشت.

• صحبت کردن با کودک

گاهی والدین برای کاهش ترس کودک از تجهیزات دندانپزشکی و مطب‌ها وقت مراجعه بعدی را تا آخرین لحظه از کودک خود مخفی می‌کنند، در صورتی که راهکار بهتری برای کاهش ترس کودکان وجود دارد. اطلاع دادن از قبل به کودک در مورد موعد مراجعه بعدی به آنها فرصت می‌دهد که تا زمان فرارسیدن روز مراجعه با خود کنار بیایند و این مسئله را برای خود پردازش کنند.

همچنین لازم است که از کودک خود بخواهید اگر سوالی در مورد دندانپزشکی دارد از شما بپرسد، سوالات کودک را با لحن ملایم و با صبر و حوصله پاسخ دهید. همچنین در مورد آنچه در مراجعه به دندانپزشک اتفاق می‌افتد به کودک خود توضیح دهید. اگر دندان کودک شما به ترمیم و رفع پوسیدگی احتیاج دارد از صحبت کردن راجع به سوراخ کردن دندان با ابزار دندانپزشکی و هر آنچه که باعث القای ترس و اضطراب به کودک می‌شود خودداری کنید.

• الگوی کودک خود باشید

والدینی که به طور منظم به دندانپزشک مراجعه می‌کنند و به رعایت بهداشت دهان و دندان خود اهمیت می‌دهند در کاهش اضطراب کودکان خود نقش اساسی دارند. توصیه می‌شود حتی گاهی برای درمان دندان‌های خود کودکان خود را همراهتان ببرید. همراهی کودکان برای درمان دندان‌های والدین برای کاهش ترس بچه از تجهیزات دندانپزشکی موثر است.

• رعایت بهداشت دهان و دندان

یکی دیگر از دلایل ترس کودک از دندانپزشکی به عدم بهداشت دهان و دندان و عدم رسیدگی والدین به بهداشت دهان و دندان کودکان بازمی‌گردد. در کنار رعایت روتین منظم مراجعه به دندانپزشکی رعایت بهداشت دهان و دندان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. با روتین بهداشتی منظم مانند مسواک زدن حداقل دو بار در روز و استفاده از نخ دندان احتمال پوسیدگی و درمان‌های دردناک به حداقل میزان خود می‌رسد. در نتیجه کودک با تجربه درمان‌های کم درد، ترس از تجهیزات دندانپزشکی نخواهد داشت.

کلام آخر

بسیاری از کودکان از مراجعه به دندانپزشکی می‌ترسند. این ترس ممکن است به دلایل متفاوت مانند تجربه‌ای دردناک از مراجعات قبلی، شنیدن داستان‌های ترسناک از دردناک بودن درمان‌های دندانی، ترسیدن از سوزن و آمپول دندانپزشکی و... باشد. در این مرحله لازم است برای کاهش ترس کودک از تجهیزات دندانپزشکی تدابیر و راهکارهایی همانند انتخاب دندانپزشکِ اطفال متبحر، صحبت کردن با کودکان در مورد درمان‌های دندانی، ایجاد یک روتین منظم مراجعه به دندانپزشک و رعایت بهداشت و دهان و دندان و... را به کار ببرید.