ابزار دندانپزشکی اطفال چیست؟
دندانپزشکی شاخههای تخصصی بسیار زیادی دارد که تسلط بر هر یک از آنها نیاز به سالها تلاش و مطالعه دندانپزشکان عمومی دارد. دندانپزشکی اطفال یکی از مهمترین این شاخههای تخصصی است؛ چراکه با قشر بسیار حساسی از جامعه در ارتباط است. قطعاً برای هر پدر و مادری فرزندان به عنوان عزیزترین اشخاص زندگی بسیار حائز اهمیت هستند. علم دندانپزشکی نیز از گذشته تا کنون تلاش کرده است که با شناخت روحیات اطفال و مشکلات شایع در این گروه سنی، ارائه خدمات دندانپزشکی به این گروه را تا حد امکان تسهیل نماید.
از مهمترین جنبه‌های برخورد با بیماران زیر سنین قانونی، حفظ آرامش بیمار در حین انجام اعمال دندانپزشکی است. طبیعتاً اگر یک کودک را به یک کلینیک بزرگسالان برده و با یک فضای سرد و بی روح مواجه کنیم، ترس و ناآرامی کودک چندین برابر خواهد شد؛ بنابراین لازم است که تمامی محیط‌های درمانی مختص به کودکان در نهایت ظرافت و با در نظر گرفتن معیارهای روانشناختی این گروه سنی طراحی و ساخته شود. یکی دیگر از مواردی که در طراحی و ساخت باید مخصوص کودکان طراحی شود، ابزار دندانپزشکی است. ابزار دندانپزشکی اطفال باید از نظر اندازه و ظرافت کاملاً مطابق با مورفولوژی و آناتومی دهان و دندان کودک باشد.
ابزار دندانپزشکی اطفال نباید از نظر ظاهری برای کودک ایجاد ترس نماید و همچنین باید با ایجاد کمترین درد و آسیب بتواند اقدامات لازم را انجام دهد. همچنین سرعت عمل در انجام اعمال دندانپزشکی اطفال بسیار مهم است، چون که اطفال خیلی زودتر از بزرگسالان دچار بی‌قراری می‌شوند و باید در کمترین زمان ممکن، بهترین خدمات را به این عزیزان ارائه داد؛ بنابراین باید این وسایل دندانپزشکی به گونه‌ای باشد که به هیچ عنوان از ظرافت، سرعت و دقت دندانپزشک متخصص اطفال نکاهد.
ضمناً باید به تفاوت جنس دندان‌های اطفال با بزرگسالان نیز توجه کرد. همانطور که می‌دانید جنس دندان‌های شیری مانند دندان‌های دائمی نیست و در صورت وجود برخی مشکلات در این دندان‌ها نیاز به انجام اقدامات ترمیمی مشابه بزرگسالان وجود ندارد. چراکه دندان شیری در نهایت می‌افتد و جای خود را به دندان‌های دائمی می‌دهد؛ بنابراین طبیعی است که ابزار دندانپزشکی اطفال، تنوع وسایل دندانپزشکی بزرگسالان را ندارد، چراکه انجام برخی از اقدامات دندانپزشکی اساساً برای کودکان مطرح نیست. با این وجود از آنجا که در دوران کودکی رشد فرد بسیار سریع رخ می‌دهد، نیاز است که ابزار دندانپزشکی برای این گروه سنی در اندازه‌های مختلفی تولید شود.
از طرفی دیگر نباید سلامت دندان‌های شیری کودکان را کم اهمیت دانست. چراکه هر گونه اختلال در فرایند جویدن غذا ممکن است منجر به سوءتغذیه کودک و بروز مشکلات رشد گردد؛ بنابراین معاینه دندان‌های کودکی که دچار مشکلات تغذیه‌ای است حتماً در اولویت قرار دارد. همچنین دندان‌های شیری در ادای کلمات به فرد کمک می‌کنند، بنابراین در صورتی که این دندان‌ها به خوبی و با نظم رشد نکنند فرد دچار مشکلات تکلم نیز خواهد شد. همه این موارد نشان دهنده اهمیت دندانپزشکی اطفال و ابزار دندانپزشکی به کار رفته در این رشته است. شما میتوانید برای خرید ابزار و مواد پروتز از سایت دندانت بازدید کنید.
به طور کلی مشکلات دندانپزشکی کودکان را می‌توان در گروه‌های زیر دسته بندی نمود:
- عصب کشی: شاید بپرسید که انجام عصب کشی برای دندان شیری چه اهمیتی دارد. واقعیت آن است که اگر این عمل برای کودک انجام نشود، کودک باید درد زیادی را تحمل کند. همچنین ممکن است کانال ریشه دچار عفونت شود و سایر دندان‌ها و لثه‌ها را نیز درگیر نماید؛ بنابراین لازم است که فرایند عصب کشی با ابزار دندانپزشکی اطفال و به شکل دقیقی انجام شود.
- روکش دندان: با اینکه این موضوع در دندان‌های شیری خیلی رایج نیست؛ اما گاهی در پوسیدگی های وسیع نیاز است دندان شیری را روکش کرد که هم روحیه کودک و هم وضع تغذیه او بهبود یابد.
- تلاش برای پیشگیری از پوسیدگی: یکی دیگر از وظایف دندانپزشکان مخصوص کودکان ارائه توصیه‌هایی است که از بروز پوسیدگی دندان جلوگیری نماید. والدین موظف هستند که حداکثر به صورت سالانه فرزند خود را جهت چکاپ دندانپزشکی به نزد دندانپزشک ببرند. توصیه به رعایت رژیم غذایی مناسب، مسواک زدن و فلوراید تراپی از اقداماتی است که باید برای یک فرد سالم انجام شود. همچنین قرار دادن فیشور سیلانت بر روی دندان‌هایی که احتمال پوسیدگی دارند نیز از دیگر اقدامات پیشگیرانه است.
- ایجاد فضای مناسب برای دندان دائمی: پس از افتادن دندان شیری، دندان‌های شیری مجاور آن تلاش می‌کنند تا فضای خالی ایجاد شده را پر کنند. دندانپزشک اطفال در صورت رویت این موضوع با استفاده از یکی از ابزار دندانپزشکی اطفال به نام اسپیسر (Spacer) از هجوم دندان‌های مجاور به این فضا جلوگیری می‌کند و جای کافی برای رشد دندان دائمی باقی خواهد ماند.
- تشخیص ناهنجاری‌های دندان: انجام ویزیت‌های دندانپزشکی اطفال بسیار مهم است، چونکه در این معاینات است که وجود ناهنجاری‌های ژنتیکی در دهان و دندان مشخص خواهد شد، این ناهنجاری‌ها می‌تواند مربوط به شکل یا تعداد دندان و یا مشکلان مربوط به دهان و کام باشد. به همین دلیل توصیه می‌شود 6 ماه پس از رشد اولین دندان شیری حتماً کودک برای معاینه به نزد متخصص دندانپزشک اطفال برده شود.
همانطور که مشاهده شد، اقدامات دندانپزشکی در اطفال بسیار گسترده است و انجام این اعمال متنوع بدون در اختیار داشتن ابزار مخصوص غیر ممکن است. در ادامه قصد داریم انواع ابزار دندانپزشکی اطفال و کاربرد آنها را به شما عزیزان معرفی نماییم. با ما همراه باشید.
بیشتر بخوانید: دندان عقل نهفته
معرفی ابزار دندانپزشکی اطفال
پیش از ارائه توضیحات توجه نمایید که دندانپزشکی ترمیمی در بیماران گروه سنی کودکان در مقایسه با بیماران بزرگسال بسیار متفاوت است، زیرا دندان‌های شیری از نظر ساختار، شکل و بسیاری از عوامل دیگر با دندان دائمی تفاوت دارند. جنبه اصلی این تفاوت، ضخامت مینا و عاج است که در مقایسه با دندان دائمی بسیار نازک‌تر است و به همین منظور نیاز به مراقبت بیشتر در آماده سازی حفره ها دارد.
برای درک بهتر و دسته بندی مطالب ابزار دندانپزشکی اطفال را به چند دسته تقسیم بندی می‌نماییم. اولین دسته ابزاری هستند که به منظور انجام اقدامات تشخیصی در اطفال به کار می‌روند.
ابزار تشخیصی
- آینه دهان یا ادنتوسکوپ: برای بهبود زاویه دید از آن استفاده می‌شود. این ابزار به دندانپزشک کمک می‌کند تا نقاط خارج از دید حفره دهان را مشاهده کند، مانند سطوح زبانی - قدامی فک بالا و پایین.
- قلاب شپرد: همانطور که از نام آن پیداست، این ابزار نوک تیز قلابی است که برای کمک به تشخیص پوسیدگی در گودال و شیار از آن استفاده می‌شود، نوک آن از میان فیشرهای مشکوک عبور می‌کند و اگر در جایی گیر کند، دندانپزشک به پوسیدگی در آن ناحیه شک می‌کند.
- پروب مستقیم: رایج ترین کاوشگرهای دندانپزشکی، پروب مستقیم و قلاب Shepherds (پروب منحنی) هستند. از هر دو این ابزار دندانپزشکی اطفال برای تشخیص پوسیدگی دندان در قسمت‌های مختلف دندان استفاده می‌شود.
- موچین کالج: از پنس کالج یا انبر پنبه‌ای در دندانپزشکی بیشتر برای حمل و قرار دادن رول‌های نخی بین گونه و لثه استفاده می‌شود. موچین‌های کالج دارای نوک دندانه‌دار و زاویه دار هستند که زاویه بهینه‌ای را برای انجام این عمل فراهم می‌کنند.
- کاشف شاخ گاوی: یک ابزار تیز برای تشخیص وجود پوسیدگی است. همچنین نبود پوسیدگی حواشی حفره و کف آن را پس از آماده سازی حفره تضمین می‌کند.
حال با ابزار برش مخصوص دندانپزشکی اطفال آشنا خواهیم شد.
ابزار برش
الف) ابزار برش دستی:
گود کننده قاشقی (شانک کوتاه): ابزاری قاشقی شکل دو طرفه‌ای است که از آن به صورت دستی برای خارج کردن پوسیدگی و عاج عفونی از سطح دندان استفاده می‌شود.
ب) ابزارهای برش روتاری:
فرزها: بیشتر از فولاد ضد زنگ، کاربید تنگستن و شن الماس ساخته شده‌اند، این ابزارها چرخشی هستند و برای بهبود کارایی و کاهش زمان صرف شده برای حذف پوسیدگی و برش ساختار دندان استفاده می‌شوند. چهار فرز اصلی مورد استفاده در دندانپزشکی ترمیمی اطفال عبارت‌اند از: فرز گرد، فرز مخروطی معکوس، فرز شقاق مستقیم، فرز فیشر مخروطی. این فرزها از نظر ابعاد نسبتاً کوچک‌تر از فرزهای مورد استفاده در دندان دائمی هستند.
همچنین به منظور مخلوط کردن مواد ترمیمی و سمان‌های موقت از ابزارهای مخصوص میکس استفاده می‌شود.
ابزار میکس
به این ابزار اسپاتول یا کاردک می‌گویند که معمولاً در سه نوع زیر موجود هستند:
- اسپاتول عقیق
- اسپاتول پلاستیکی
- اسپاتول فلزی
شما میتوانید برای خرید اسپاتول دندانپزشکی از سایت دندانت دیدن نمایید.
ابزارهای انتقال مواد
ابزارهایی هستند که برای حمل سمان یا مواد از مخلوط به سطح دندان استفاده می‌شوند:
- حامل سمان: کرییر و اسپریدر دو سر
- ابزار کامپوزیت: روکش تفلون و روکش طلا
- تفنگ آمالگام (آمالگام گان)
- تفنگ توزیع کننده MTA
ابزارهای متراکم کننده (Condensing Instruments)
ابزارهایی هستند که برای متراکم کردن یا بسته بندی سمان یا مواد داخل حفره در سطح دندان استفاده می‌شوند. این ابزار دندانپزشکی اطفال در دو شکل وجود دارند:
- شکل: گرد، متوازی الاضلاع، بیضی شکل
- سطح نوک: دندانه‌دار، صاف
ابزار کنده کاری یا کارور (Carving Instruments)
این ابزارها تیز هستند و برای کندن مواد اضافی که در حفره یا سطح دندان رسوب کرده‌اند استفاده می‌شوند. از این ابزار برای شکل دادن به پرکننده سمانی نیز استفاده می‌شود:
- کارور نیمه هولنباخ (Half Hollenbach)
- کارور الماسی
- ابزار کلیود دیسکی (Cleiod discoid Instruments)
- کارور وارد
بورنیشرها (سوزاننده‌ها)
ابزارهای بلانت و صافی هستند که برای صاف کردن سطح پرکننده و همخوانی آن با لبه سطحی دندان مورد استفاده قرار می‌گیرند. بورنیشرهای مورد استفاده در دندانپزشکی اطفال بر اساس شکل به دسته‌های زیر تقسیم می‌شوند:
- بورنیشر توپی
- بورنیشر تخم مرغی
- بورنیشر الماسی
- بورنیشر دم سگ آبی
جدا از وسایل نامبرده شده، سایر ابزارهای عمومی مانند رابردم، ساکشن تیپ‌ها و آئروتارها و میکروموتارها همگی بخشی از ابزار دندانپزشکی اطفال هستند که بیشتر در ترمیم دندان کودکان به کار می‌روند.
بیشتر بخوانید: نوار پرداخت کامپوزیت چیست؟
کاربرد ابزار دندانپزشکی اطفال
همانطور که گفته شد ابزار دندانپزشکی اطفال و دنیای دندانپزشکی اطفال بسیار گسترده است و برای تسلط کامل بر ابعاد آن نیاز به سالها مطالعه است. در این مقاله سعی شده است که با توجه به تفاوتهای روانشناختی و آناتومیکال اطفال با بزرگسالان به معرفی وسایل مربوط به این تخصص پرداخته شود. وسایلی که در ادامه معرفی می‌شود از نظر کاربرد تفاوتی با ابزار دندانپزشکی بزرگسالان ندارند؛ اما گاهی از نظر شکل و اندازه با آنها متفاوت هستند. در واقع شکل این ابزار در دندانپزشکی اطفال تغییر و آن را برای کودکان قابل قبول و غیر ترسناک کرده است.
یونیت دندانپزشکی اطفال: یونیت دندانپزشکی جزء لاینفک و اصلی تمامی مطب‌ها و کلینیک‌های دندانپزشکی است. یونیت دارای اجزایی است که در ادامه به معرفی آنها خواهیم پرداخت. توجه داشته باشید که یونیت دندانپزشکی اطفال از نظر اندازه کوچک‌تر و متناسب با قد کودک است. همچنین بسیاری از شرکت‌های سازنده این یونیت‌ها را در طرح‌های کودکانه و رنگارنگ روانه بازار می‌کنند، به گونه‌ای که کودک بتواند بیشترین ارتباط ممکن را با آن برقرار نماید. اجزای یک یونیت دندانپزشکی عبارت‌اند از:
تابوره: صندلی مخصوص دندانپزشک یا دستیار دندانپزشک است که به معمولاً به همراه هر یونیت معمولاً دو عدد تابوره نیز وجود دارد. تابوره یونیت اطفال کاملاً مشابه تابوره یونیت بزرگسالان است. لازم به ذکر است که در این تابوره‌ها می‌توان با استفاده از جک هیدرولیکی ارتفاع خود را تغییر داد.
صندلی دندانپزشکی: صندلی قسمتی است که بیمار بر روی آن قرار می‌گیرد تا عمل دندانپزشکی بر روی او انجام شود. صندلی اطفال باید از نظر اندازه با قد و وزن کودک تطابق داشته باشد، به گونه‌ای که سر کودک در قسمت سری صندلی فیکس شود. همچنین باید برای کودک بسیار راحت باشد و باعث بی‌قراری بیشتر او نشود. صندلی‌های اطفال برخلاف صندلی‌های بزرگسالان معمولاً دو دسته دارند که به ثابت ماندن کودک در حین دندانپزشکی کمک کند.
دستگاه ساکشن: لازم است که محتویان دهان کودک در حین دندانپزشکی تخلیه گردد. این محتویات شامل بزاق، خون، پلاک‌های دندانی یا مواد ترمیمی خواهد بود، بنابراین باید دستگاه ساکشن توانایی خروج این مواد را داشته باشد. دستگاه ساکشن از مهمترین ابزار دندانپزشکی اطفال است. به امتداد دهانی لوله دستگاه ساکشن دو نوع سری متصل می‌شود. سری LVE به منظور تخلیه حجم اندک مایعات که در اطفال پر استفاده تر است و سری HVE که به منظور حجم زیاد مایعات استفاده می‌شود.
یونیت دندانپزشکی اجزای زیادی دارد که در ادامه به معرفی مختصر این ابزار بسنده می‌کنیم:
پدال: یک پدال پایی است که در زیر صندلی و نزدیک تابوره قرار می‌گیرد. دندانپزشک به وسیله آن ارتفاع و حالت صندلی و فعالیت ساکشن یا پمپ هوا را تنظیم می‌کند.
تابلت دندانپزشک: یک میز در نزدیکی بازوی یونیت است که ابزار دندانپزشکی اطفال بر روی هولدرهای آن قرار می‌گیرد. همچنین تنظیمات یونیت بر روی آن قابل اعمال است.
چراغ: چراغ یونیت که توسط بازوی نگهدارنده در بالای سر بیمار فیکس می‌شود و امکان رؤیت محتویات دهان را برای دندانپزشک فراهم می‌کند.
کاسه کراشوار: ظرفی با شکل نامنظم که معمولاً از بالای آن دو عدد لوله آب خارج شده است. محتویان ساکشن به داخل کاسه کراشوار تخلیه می‌شود و وارد فاضلاب می‌شود.
همچنین به‌جز متعلقات مربوط به یونیت دندانپزشکی، از ابزارهای دیگری نیز برای انجام اقدامات دندانپزشکی اطفال استفاده می‌شود. از این ابزارها به منظور یافتن پوسیدگی، زدودن تارتار و پلاک و یا برای کشیدن دندان‌های شیری استفاده می‌شود. در ادامه این وسایل را معرفی می‌کنیم.
پروب پریودنتال: ازاین ابزار بلند به منظور اندازه گیری و شناسایی حفرات اطراف دندان و بررسی سلامت پریودنتوم استفاده می‌شود.
پروب بریولت: مشابه پروب پرویدنتال است؛ اما تیزتر بوده و برای شناسایی پاکت‌های مخفی و تارتار بیشتر مورد استفاده قرار می‌گیرد.
دریل (هندپیس): از دریل دندانپزشکی به منظور زدودن پلاک از سطح دندان‌های کودکان و همچنین شکل دادن به دندان اطفال پیش از انجام اعمال ترمیمی استفاده می‌شود. هندپیس به ایرموتور متصل می‌شود.
فورسپس: از فورسپس به منظور کشیدن و یا نگه داشتن دندان استفاده می‌شود. لازم به ذکر است خرید فورسپس دندانپزشکی نیز یکی از اولین انتخاب های یک دندانپزشک باشد.
الواتور: در دندان‌های چند ریشه و محکم که کشیدن آنها دشوار است. الواتور میان استخوان و دندان قرار می‌گیرد و با فشار از پایین دندان را خارج می‌کند. به همین دلیل است که خرید الواتور دندانپزشکی یکی از مهمترین انتخاب دندانپزشکان است.
ایرموتور: با استفاده از نیروی فشار هوا، هندپیس، روتاری یا انگل را به حرکت در می‌آورد.
انگل: به ایرموتور متصل می‌شود و از آن به منظور پاک کردن پوسیدگی، پالیش دندان و بروساژ استفاده می‌شود. کاربردهای انگل بسیار زیاد است.
سرنگ: شاید سرنگ دندانپزشکی یکی از ترسناک ترین وسایل برای کودکان باشد. استفاده از سرنگ‌های مخصوص اطفال که از زیباتر و ظریف‌تر ساخته شده‌اند می‌تواند تا حدودی به رفع این مشکل کمک کند، با این وجود در بسیاری از مواقع استفاده از سرنگ اجتناب ناپذیر است.
تفاوت های دندان پزشک عمومی با دندان پزشک کودکان را به نقل از پذیرش 24 بخوانید:
دندانپزشک عمومی به طور کل به دندانپزشک خانواده نیز گفته می شود که تخصص خاصی ندارد. و تنها در زمینه هایی مانند پر کردن دندان، کشیدن و سایر خدمات زیبایی است و تخصصی در ایمپلنت، ارتودنسی و غیره را ندارند و نقش یک پزشک عمومی که تنها توانایی درمان و بررسی بدن هست را دارند. در نتیجه دندانپزشک های عمومی تخصصی در زمینه دندانپزشکی کودکان ندارند. پس باید به این نکته توجه کرد که باید کودکان را نزد یک متخصص دندان پزشکی کودک برد.
همانطور که گفته شد استفاده از ابزار دندانپزشکی اطفال علاوه بر این که موجب آرامش کودک و کار دقیق تر دندانپزشک می‌شود، بلکه از لحاظ روانی نیز کودک را به مراقبت از دندان‌های خود و مراجعه مجدد تشویق می‌کند. ضمناً باید توجه داشت که صرف استفاده از ابزار مخصوص اطفال کافی نیست، بلکه باید محیط درمانی به گونه‌ای طراحی شود که کودک در آن احساس راحتی کند. در متدهای جدید از حیوانات اهلی و یا اسباب بازی‌ها نیز به منظور پرت کردن حواس کودک استفاده می‌شود. همچنین مهمترین فاکتور در این زمینه رفتار دندانپزشک و سایر کادر درمانی است که باید متناسب با روحیات کودک باشد. به همین دلیل است که دندانپزشکان متخصص اطفال ملزم به گذراندن دوره‌های روانشناسی اطفال هستند. شما میتوانید برای خرید تجهیرات دندانپزشکی از سایت دندانت دیدن فرمایید.
وسایل ضروری دندانپزشکی کودکان که هر مطب دندانپزشکی باید داشته باشد چیست و چگونه این ابزارهای تخصصی کیفیت و راحتی مراقبت از دندان را برای کودکان بهبود می بخشد؟
در اطفال محدودیتی تعداد کشیدن دندان وجود داره ؟